Kierowanie zespołem ludzi to niełatwa sztuka. Od lidera wymaga się szerokiego wachlarza umiejętności: zarówno twardych, takich jak wiedza techniczna i zdolności analityczne, jak i miękkich, obejmujących umiejętności interpersonalne, komunikacyjne oraz – co szczególnie istotne – asertywność. W artykule tym postaram się przybliżyć, czym jest asertywność na stanowisku kierowniczym, dlaczego jest kluczowa dla lidera oraz jak może być skutecznie wdrażana w codziennej pracy.
Czym jest asertywność w kontekście kierowania zespołem?
Asertywność to sztuka komunikowania swoich potrzeb, poglądów i granic w sposób stanowczy, lecz jednocześnie pełen szacunku wobec innych. To umiejętność mówienia „nie” bez poczucia winy i przyjmowania konstruktywnej krytyki bez defensywy. Dla osoby na stanowisku kierowniczym asertywność jest wyjątkowo ważna, ponieważ pozwala nie tylko skutecznie zarządzać zespołem, ale również budować autorytet i zdrową atmosferę pracy.
Bez asertywności lider może szybko popaść w dwa skrajne modele zarządzania – z jednej strony sztywne autorytarne podejście, a z drugiej strony przesadną uległość wobec pracowników. Oba te style zarządzania prowadzą do problemów, takich jak utrata zaufania zespołu, spadek efektywności czy wypalenie zawodowe. Asertywność wprowadza równowagę pomiędzy stawianiem jasnych wymagań a uwzględnianiem potrzeb i opinii pracowników.
Dlaczego asertywność jest kluczowa dla lidera?
Na stanowisku kierowniczym bycie asertywnym to coś więcej niż umiejętność odmawiania lub wyrażania własnych potrzeb. To postawa, która promuje otwartość, szczerość i sprawiedliwość. Skuteczny lider, korzystając z asertywności, jest w stanie:
- Ustalanie jasnych granic – Asertywność pozwala liderowi jasno komunikować, jakie są jego oczekiwania, oraz jakie zachowania są akceptowalne, a jakie nie. Pracownicy wiedzą, co jest dopuszczalne, a to pozwala zredukować potencjalne konflikty i nieporozumienia.
- Rozwiązywanie konfliktów – Konflikty w zespole są nieuniknione, jednak asertywny lider potrafi reagować na nie z wyczuciem, ale stanowczo. Asertywność umożliwia komunikowanie trudnych decyzji w sposób, który minimalizuje negatywne emocje, a jednocześnie promuje współpracę i wzajemne zrozumienie.
- Motywowanie zespołu – Asertywny lider nie boi się pochwalić pracownika za dobrze wykonaną pracę, ale również nie unika mówienia o obszarach wymagających poprawy. Pracownicy cenią sobie autentyczność, a jasne wyrażanie oczekiwań jest podstawą do budowania zaufania.
Zdolność wyrażania własnych poglądów i podejmowania trudnych decyzji jest nieodłączną częścią życia menedżera. Asertywność pozwala na zachowanie równowagi pomiędzy troską o ludzi a potrzebą realizacji celów biznesowych.
Wyzwania związane z asertywnością na stanowisku kierowniczym
Bycie asertywnym nie oznacza, że lider unika trudnych sytuacji, wręcz przeciwnie – podejmuje je bez obaw, wiedząc, że ich unikanie może przynieść więcej szkód niż pożytku. Przykładem może być trudna rozmowa z pracownikiem, który nie spełnia oczekiwań. Lider musi wtedy nie tylko jasno przedstawić problem, ale także wyrazić swoje oczekiwania dotyczące poprawy, nie wpadając przy tym w ton oskarżenia ani nadmiernej uległości.
Problem pojawia się, gdy menedżer obawia się reakcji zespołu na stanowcze komunikaty. Z jednej strony nie chce stracić autorytetu, a z drugiej – nie chce być postrzegany jako ktoś bezwzględny i nieczuły. Tu właśnie asertywność staje się kluczem, ponieważ pozwala wyrażać swoje potrzeby i poglądy w sposób, który nie narusza godności drugiej osoby.
Innym wyzwaniem jest asertywność wobec własnych przełożonych. Kierownik jest często w sytuacji, gdzie z jednej strony reprezentuje interesy zespołu, a z drugiej musi sprostać wymaganiom zarządu. Asertywność w tej sytuacji to sztuka obrony interesów swojego zespołu bez wchodzenia w otwarty konflikt z przełożonymi, co może być nie lada wyzwaniem.
Jak rozwijać asertywność na stanowisku kierowniczym?
Wbrew pozorom, asertywność nie jest cechą wrodzoną – można się jej nauczyć, choć wymaga to pracy i świadomego podejścia. Oto kilka sposobów, które mogą pomóc liderowi rozwijać asertywność:
1. Ćwiczenie samoświadomości
Asertywność zaczyna się od świadomości własnych emocji, potrzeb i przekonań. Kierownik powinien regularnie zastanawiać się nad tym, co jest dla niego ważne i jakie wartości chciałby promować. Samoświadomość jest fundamentem, na którym opiera się zdolność do autentycznego i bezpośredniego komunikowania swoich oczekiwań.
2. Zastosowanie technik asertywnej komunikacji
Istnieje wiele technik, które można wykorzystać w praktyce. Jedną z nich jest tzw. „komunikat ja”, w którym lider mówi o swoich uczuciach i oczekiwaniach w sposób bezpośredni, ale nieatakujący. Na przykład, zamiast mówić: „Nie angażujesz się w projekty!”, lepiej powiedzieć: „Czuję, że brakuje Ci zaangażowania w projekty, co wpływa na nasz wspólny wynik. Chciałbym, abyśmy nad tym popracowali”.
3. Znalezienie odpowiedniego balansu
Asertywność nie oznacza ignorowania emocji innych. To poszukiwanie równowagi pomiędzy swoimi potrzebami a potrzebami zespołu. Warto zadbać o to, aby komunikaty były zarówno jasne, jak i empatyczne. Szukanie tego złotego środka to umiejętność, która rozwija się z czasem, ale jest kluczowa, aby kierownik zyskał szacunek wśród pracowników.
4. Stawianie granic
Stawianie granic jest jednym z najważniejszych elementów bycia asertywnym liderem. Kierownik musi wiedzieć, kiedy powiedzieć „nie”, aby nie przeciążać siebie ani swojego zespołu. Bez zdrowych granic łatwo wpaść w pułapkę nadmiernych zobowiązań, co prowadzi do wypalenia zawodowego i spadku efektywności. Warto uświadomić sobie, że „nie” powiedziane w odpowiednim momencie może być bardziej korzystne dla zespołu niż zgoda na zbyt wiele zadań.
Asertywność jako fundament zdrowej kultury pracy
Wiele mówi się o korporacyjnej kulturze pracy, w której transparentność, otwartość i komunikacja to wartości nieodzowne dla zdrowego funkcjonowania zespołu. Asertywność lidera odgrywa tu kluczową rolę, ponieważ to on daje przykład, jak w sposób otwarty, ale też konstruktywny, komunikować potrzeby i rozwiązywać problemy.
Pracownicy patrzą na lidera i uczą się z jego zachowania. Jeżeli widzą, że kierownik jest w stanie wyrazić swoje zdanie w sposób pełen szacunku, ale stanowczy, sami również zaczynają komunikować się w ten sposób. Asertywność staje się wówczas cechą całego zespołu, co pozytywnie wpływa na jakość współpracy i efektywność działania.
Ograniczenia asertywności – kiedy należy szukać innych rozwiązań?
Asertywność jest narzędziem bardzo użytecznym, ale nie panaceum na wszystkie problemy związane z zarządzaniem. Są sytuacje, w których twarda decyzyjność lub większa elastyczność mogą być bardziej wskazane. Czasami zespół potrzebuje wyraźnego przywództwa i jednoznacznych decyzji, bez miejsca na długie dyskusje. Wówczas asertywność ustępuje miejsca dyrektywności, która również ma swoje miejsce w roli lidera.
Nie jest to jednak zaprzeczenie asertywności – raczej jej uzupełnienie. Skuteczny lider wie, kiedy być asertywnym, a kiedy trzeba działać bardziej autorytarnie, aby osiągnąć zamierzony cel.
Podsumowanie myśli
Asertywność na stanowisku kierowniczym to kluczowa umiejętność, która pozwala na skuteczne, transparentne i zdrowe zarządzanie zespołem. To zdolność do mówienia tego, co jest ważne, w sposób respektujący potrzeby innych, ale też stanowczy i autentyczny. Lider, który umie stosować asertywność, jest nie tylko skuteczniejszy w osiąganiu celów, ale też buduje lepsze, bardziej zaangażowane relacje ze swoimi pracownikami.
Pamiętajmy, że asertywność nie jest wyłącznie techniką komunikacyjną, ale przede wszystkim postawą życiową. Jest to zdolność do szanowania siebie i innych, stawiania granic, przyjmowania krytyki oraz poszukiwania rozwiązań korzystnych dla wszystkich stron. W środowisku pracy, gdzie rządzą często emocje i presja wyników, asertywność może stać się tym, co odróżnia lidera, za którym zespół pójdzie, od kierownika, przed którym zespół będzie się chował.